#RenunciaYa, czyli protesty w Gwatemali

Jeszcze kilka tygodni temu prezydent Gwatemali Otto Pérez Molina nie mógł przypuszczać, że jego ustąpienia będzie żądał cały naród. Tamę tłumionego dotąd niezadowolenia wśród gwatemalskiego społeczeństwa przerwały doniesienia o skandalu korupcyjnym, którego głową był osobisty sekretarz byłej wiceprezydent, Roxany Baldetti.

Foto: eldemocrata.com.gt
Foto: eldemocrata.com.gt

Na początku był chaos – na końcu zresztą też. Pérez Molina, o charyzmie podobnej do prezentowanej przez europejskich polityków, powołał na stanowisko wiceprezydenta Roxanę Baldetti. Kilka razy powinęła jej się noga, zarówno w kwestiach wewnętrznych jak i międzynarodowych, zaś większość Gwatemalczyków przez długi czas wypominała jej wydanie zezwolenia na wpuszczenie do jeziora Amatitlán nieznanej substancji zabronionej w Izraelu, która miała oczyścić jezioro. Była już wiceprezydent przekonywała, że kiedy zbiornik wodny zostanie oczyszczony, zaprosi wszystkich na przepyszną mojarrę (rybę z rodziny okoniokształtnych).

Kolejną wpadką było stwierdzenie, że łatwiej podróżować do Europy niż do Tikal na północy kraju, gdyż bilety lotnicze są tańsze. Jeszcze w 2013 roku Baldetti musiała publicznie przeprosić prezydenta Meksyku za obraźliwą wypowiedź na temat złożonego przez niego oświadczenia majątkowego. W obliczu wydarzeń z przełomu kwietnia i maja br., krytyka wobec Enrique Peña Nieto wydaje się być sporą hipokryzją.

Szeroko opisywany w trakcie ostatnich tygodni kryzys na szczytach władzy w Gwatemali wywołał duże poruszenie nie tylko w kraju, ale i w całej hemisferze zachodniej. Po raz pierwszy od dłuższego czasu zaktywizowała się bowiem nieliczna klasa średnia, która od kilku tygodni protestuje przeciwko niewypełnianiu obietnic wyborczych, zacofaniu kraju oraz obłudzie rządzących. Właśnie do tej klasy, mimo że koncentruje ona jedyne 10% społeczeństwa, przynależy inteligencja i średni przedsiębiorcy, którzy mają silny wpływ na budowanie opinii publicznej.

Foto: telesurtv.net
Foto: telesurtv.net

Niezwykłą popularność w ostatnich tygodniach zdobyła etykieta #RenunciaYa. Zaledwie w kilka dni inicjatywa grupy znajomych zamieniła się w ogólnokrajowy ruch, dowodzony przez tzw. Grupę Siedmiu, którego znakiem rozpoznawczym jest właśnie wspomniany hasztag. Wśród kierujących ruchem znalazło się siedem osób w wieku od 20 do 50 lat. Grupa Siedmiu trzyma protest twardą i zdecydowaną ręką – zabroniono uczestnictwa zamaskowanych i zakapturzonych osób, stworzono czytelne tablice i znaki z propozycjami reform, zobowiązano uczestników do informowania o każdym, kto zamierza zaburzyć pokojowy charakter wieców, uzyskano także wyrok sądu, który potwierdził prawo do organizowania tych zgromadzeń. Pierwsze manifestacje odbyły się już 25 czerwca br. po ujawnieniu wstępnych wyników śledztwa antykorupcyjnego. Podczas masowych protestów na ulice wyszło jednocześnie nawet 10 tysięcy osób.

Eksperci uważają aferę za iskrę, która po raz pierwszy od lat 80. XX wieku niespodziewanie silnie rozpaliła gwatemalskie społeczeństwo. Korupcja nie jest jednak jedynym czynnikiem, który doprowadził do mobilizacji ludności – ponad 63,3% zatrudnionych nie ma umowy o pracę, utrudniony jest także dostęp do awansu społecznego, wobec czego to właśnie korupcję postrzega się jako jedyną, choć nielegalną drogę osiągnięcia nowej pozycji społeczno-ekonomicznej. Oprócz tego w maju br. rozpoczęła się kampania prezydencka przed wrześniowymi wyborami, po raz pierwszy wydaje się też, że wyborcy będą mogli wywrzeć bezpośredni wpływ na kandydatów i proponowane przez nich reformy. Poczucie to pojawiło się wraz z udanym odwołaniem wiceprezydent Baldetti i wzrasta z każdym dniem.

Foto: zocalo.com.mx
Foto: zocalo.com.mx

To, co odróżnia gwatemalski zryw to wsparcie ze strony środków masowego przekazu i różnych ugrupowań cywilnych, a także Stanów Zjednoczonych, które wspierają inicjatywy związane ze zwalczaniem korupcji w tzw. Trójkącie Północnym (Hondurasie, Gwatemali i Salwadorze). Wiąże się to z geopolitycznym położeniem Gwatemali – z jednej strony przez długi czas uzależniona była od północnoamerykańskiego sąsiada, z drugiej zaś to właśnie przez ten kraj przepływa aż 60% narkotyków, które następnie trafiają na rynki w USA.

Centrum dla Obrony Konstytucji (Cedecon) oraz inne instytucje wystosowały listy do prezydenta prosząc go o dobrowolne ustąpienie ze stanowiska w celu uzdrowienia obrazu prezydentury oraz systemu sprawiedliwości w kraju. W poniedziałek 25 maja br. prezydent odniósł się do tych próśb, zapewniając, że nie porzuci pełnionej funkcji do stycznia 2016 roku. Wystosowano jednak już wobec niego oskarżenie z inicjatywy deputowanych, którzy potępili “niewywiązywanie się z obowiązków” w kwestii dokładnego sprawdzenia kryminalnej przeszłości prywatnego sekretarza Baldetti, a także uczestniczenia w siatce skorumpowanych polityków. Z kolei były już sekretarz generalny Organizacji Państw Amerykańskich (OPA), José Miguel Insulza, wyraził nadzieję, że Gwatemala przezwycięży kryzys instytucjonalny w drodze dialogu i obiecał, że obserwatorzy organizacji będą obecni podczas wrześniowych wyborów. Poparcia prezydentowi udzieliła Partia Patriotyczna (PP), zapewniając, że nadal wspiera swoich ministrów w obecnym rządzie.

A skład rządu szybko się wyludnia – oprócz Baldetti rezygnację złożyli Mauricio López Bonilla, Mishell Martínez (środowisko) i Edwin Rodas (energia i wydobycie). Ze stanowisk usunięto także wiceministra bezpieczeństwa Ediego Juáreza, Ulisesa Anzueto z wywiadu, Julio Sandovala nadzorującego Przedsiębiorstwo Portowego Quetzal oraz Erwina Guzmána Ovalle, kontrolującego Przedsiębiorstwo Portowe Santo Tomas de Castilla. Na miejsce Lópeza Bonilli powołana zostanie Eunice Mendizábal, stanowisko wiceministra bezpieczeństwa obejmie Elmer Sosa.

Foto: espanol.rfi.fr
Foto: espanol.rfi.fr

W kraju, który ma jeden z najwyższych wskaźników udziału ludności indiańskiej w regionie, serce manifestacji stanowią biali ladinos, nie zaś Majowie lub przedstawiciele społeczności Xinca. Wyjątek stanowił ostatni protest rolników, który zablokował główne arterie Gwatemali i zgromadził między 12 i 15 tysięcy uczestników, w większości pochodzenia indiańskiego. Manifestanci krzyczeli “Otto Pérez, renuncia!” (“Otto Pérez, zrezygnuj!”) i domagali się, aby za zmianą twarzy szła głęboka reforma państwa, w tym – zwołanie zgromadzenia konstytucyjnego, które zredaguje nową konstytucję, przystosowaną do gwatemalskiej rzeczywistości. Wśród wznoszonych okrzyków można było usłyszeć także zakaz wydobycia surowców metodą odkrywkową oraz nacjonalizację energii elektrycznej.

Czy niezwykła mobilizacja społeczna stanowi szansę na zmiany w państwie, które wydaje się być jednym z najbardziej “zastałych” w regionie? Duża część protestujących widzi protesty jako możliwość wprowadzenia potrzebnych reform i wywarcia wpływu na kandydatów w nadchodzących wyborach, niektórzy kontestują wybory, uważając je za przedłużenie skorumpowanego systemu. Nie można jednak zapomnieć, że protestuje głównie ludność stolicy i większych miast – prowincja pozostała w większości bierna wobec wydarzeń ostatnich tygodni. Najbliższe dni dadzą odpowiedź na pytanie, czy prezydent zdecyduje się na rezygnację, uzdrowi rząd lub postanowi “przeczekać” protesty. Nie wiadomo jednak, czy zatrzymanie rozbudzonego społeczeństwa jest jeszcze możliwe.

Helena Krajewska

Foto: concienciaguatemala.com
Foto: concienciaguatemala.com

Źródła:

http://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2015/05/150522_protestas_guatemala_crisis_gtg

http://internacional.elpais.com/internacional/2015/05/21/actualidad/1432164636_276703.html

http://www.prensalibre.com/guatemala/politica/cedecon-pide-renuncia-de-otto-perez-molina

http://www.prensalibre.com/guatemala/politica/en-vivo—expecatativa-por-reunion-entre-presidente-y-funcionarios-de-justicia-en-casa-presidencial

http://www.prensalibre.com/guatemala/politica/pp-dispuesto-a-manifestar-a-favor-del-presidente

http://www.prensalibre.com/guatemala/politica/accionan-penalmente-contra-otto-perez-molina

http://www.prensalibre.com/guatemala/politica/cedecon-pide-renuncia-de-otto-perez-molina

http://www.prensalibre.com/guatemala/politica/secretario-de-la-oea-espera-que-guatemala-resuelva-crisis-politica

http://www.soy502.com/articulo/baldetti-cuando-lago-este-limpio-invitare-comer-mojarra

http://www.prensalibre.com/noticias/politica/baldetti-viaje_a_europa-peten-vaticano-selfie-papa_francisco_0_1129687198.html

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *