Juego de pelota – piłka nożna sprzed wieków?

Choć piłka nożna kojarzy się głównie z Anglią, gdzie sięgają jej początki, to mało znani są praprzodkowie tego popularnego sportu, liczącego sobie ponad 4 miliardy fanów na całym świecie. Czy to oznacza, że przed Anglikami nikt w piłkę nie grał? Że nikt nie próbował?

Juego de… co?

Tytułowa juego de pelota, to tradycyjna gra, wywodząca się jeszcze z Mezoameryki. Jej nazwę najłatwiej przetłumaczyć na „grę w piłkę”, czyli coś, co dzisiaj nazywamy po prostu piłką nożną. Chociaż juego de pelota, której powstanie datuje się na mniej więcej 1700 r. p.n.e., nie przypomina dzisiejszego futbolu, to śmiało można nazwać ją jego przodkiem.

Różnic pomiędzy juego de pelota a piłką nożną jest wiele, a do najważniejszych z nich należy niewątpliwie liczba zawodników. Zamiast drużyny złożonej z 11 piłkarzy grały ekipy od 2 do 4 graczy. Zupełnie inaczej wyglądały też same mecze, które według źródeł nie posiadały limitu czasowego, a samo zdobywanie bramek różniło się od dzisiejszej definicji „gola”. W juego de pelota piłkę trzeba było przerzucić przez obręcz, zawieszoną na wysokości około 2-3 m. Używano do tego innych części ciała niż obecnie. Nie ma w tym oczywiście niczego dziwnego, bowiem „wstrzelenie” futbolówki byłoby praktycznie niemożliwe, z dwóch powodów: po pierwsze piłka ważyła znacznie więcej niż dziś, prawdopodobnie około 2-4 kg, a po drugie obręcz, nie dość, że zawieszona wysoko, posiadała bardzo małą średnicę. Punkty zdobywano zatem odbijając piłkę biodrami, łokciami lub udami. Nie jest jednak wiadome, czy zawodnicy używali jakichkolwiek ochraniaczy, jednak przy tak dużej wadze piłki jest to bardzo prawdopodobne.

Kolejną ciekawą rzeczą są boiska, na których rozgrywane były spotkania. Tak jak w zależności od plemienia zmieniały się zasady gry, tak również zmieniały się ówczesne stadiony. Nie istniały żadne wytyczne dotyczące wymiarów, więc istnieje małe prawdopodobieństwo znalezienia dwóch takich samych boisk. Ważne jest również, iż były one konstruowane w taki sposób, aby przetrwały jak najdłużej i mogły być użytkowane przez wiele pokoleń.

Alternatywa dla wojny?

Nie można jednak mówić o juego de pelota, nie wspominając o jej znaczeniu symbolicznym. Okres powstania tej gry, a także terytorium, na którym była ona rozpowszechniona, to czynniki, które spowodowały, że stała się ona czymś więcej niż zwykłą zabawą. Mieszkańcy Mezoameryki byli niewątpliwie ludźmi bardzo związanymi z własną kulturą, która choć różniła się w zależności od plemienia, sprowadzała się do jednego wspólnego mianownika – do natury. Nie powinno być zatem zaskoczeniem, iż juego de pelota była nie tylko rozrywką. Choć jakiekolwiek zapiski dotyczące tej gry pojawiają się dopiero w okolicach wieku XV, to mówią one wiele o jej funkcjach.

Podobnie do dzisiejszej funkcji futbolu w Ameryce Łacińskiej, już kilkaset lat temu juego de pelota stanowiło swoistą odskocznię od problemów społecznych i politycznych. Oczywiście ciężko jest mówić o jako takiej organizacji politycznej plemion prekolumbijskich, jednak z zapisów misjonarzy dowiadujemy się, iż juego de pelota momentami była „alternatywą dla wojny”. Rozrywka pozwalała uciec od konfliktów i pomagała rozwiązywać je w bardziej pokojowy i cywilizowany sposób. Zresztą bardzo często podobną rolę odgrywa piłka nożna w Ameryce Południowej dzisiaj, gdzie sukcesy i zwycięstwa pozwalają odwrócić uwagę od biedy, która dotyka miliony Latynosów.

Sport a symbolizm

Juego de pelota miała również znaczenie symboliczne, powiązane oczywiście z siłami natury. Poza wspomnianą wcześniej symboliką wojny, w zależności od plemienia, piłka mogła symbolizować słońce lub płodność. Najciekawszą jednak interpretacją tej gry jest kosmologiczny dualizm, według którego mecze symbolizowały walkę między dniem a nocą lub walkę między życiem a śmiercią. W ówczesnych czasach wierzono, że boiska są portalami do świata umarłych, a na ich budowę przeznaczano zawsze kluczowe lokalizacje, które miały ułatwić kontakt z „drugą stroną”. Wierzono też, że branie udział w spotkaniu pomaga utrzymać porządek wszechświata i rytuał regeneracji życia.

Może na pierwszy rzut oka ciężko zauważyć podobieństwa pomiędzy dzisiejszym futbolem, a juego de pelota. Dla Europejczyków futbol zawsze miał inny wymiar niż dla mieszkańców Ameryki Południowej, szczególnie dzisiaj, kiedy pełni on głównie funkcję komercyjną. Piłka nożna się sprzedaje i to właśnie w formie rozrywki i zabawy. W Ameryce Łacińskiej futbol ma znaczenie również polityczne, a piłkarze często są traktowani jak bóstwa. Jeśli więc nie same zasady i sposób gry nawiązują w jakiś sposób do juego de pelota, to zdecydowanie jest to symboliczne znaczenie tego sportu.

Źródła: http://www.mexicodesconocido.com.mx/el-culto-ritual-del-juego-de-pelota.html

http://www.efdeportes.com/efd73/pelota.htm