Podsumowanie roku 2019 w Iberoameryce

  1. Konflikt prezydencki w Wenezueli

W konsekwencji długotrwałego kryzysu gospodarczo-humanitarnego, od stycznia 2019 r. trwa w Wenezueli spór o to, kto jest jej prawowitym prezydentem. 24 stycznia Juan Guaidó ogłosił się tymczasowym prezydentem Wenezueli oraz wezwał społeczeństwo do nieposłuszeństwa wobec dotychczasowego prezydenta Nicolása Maduro, oskarżanego o fałszerstwa wyborcze oraz pogłębianie kryzysu ekonomicznego. Guaidó został uznany za prezydenta Wenezueli przez około 60 państw oraz przez część ludności kraju. Wsparcie dla Guaidó zmniejszyło się od czasu nieudanego powstania wojskowego w kwietniu 2019 r., a Maduro nadal kontroluje instytucje państwowe Wenezueli.

W listopadzie 2019 r. całkowita liczba osób, które wyemigrowały z Wenezueli w wyniku kryzysu osiągnęła ok. 4,6 mln.

  1. Rok protestów

Rok 2019 zostanie zapamiętany jako rok protestów w Ameryce Łacińskiej. Ponadnarodowa fala nieposłuszeństwa obywatelskiego, nazywana czasem „latynoamerykańską wiosną”, pokazała narastające od lat niezadowolenie społeczeństw większości krajów Ameryki Południowej oraz sprzeciw wobec stagnacji gospodarczej, korupcji, nierówności i specyficznych problemów każdego z państw.

Wzburzenie protestujących miało najczęściej dwa dające się zaobserwować kierunki. W Nikaragui, Wenezueli, czy Boliwii zorientowane jest ono na osobę rządzącą, oskarżaną o korupcję, szkodliwe reformy lub fałszerstwa wyborcze (w Nikaragui – przeciwko prezydentowi Danielowi Ortedze; w Wenezueli – przeciwko prezydentowi Nicolásowi Maduro, w Boliwii – przeciwko prezydentowi Evo Moralesowi). W Kolumbii, Chile i Ekwadorze protesty wywołane były m.in. przez konkretne środki oszczędnościowe podejmowane przez rządy bądź brak oczekiwanych reform.

  1. Pierwszy rok urzędowania Jaira Bolsonaro

W październiku minął pierwszy rok kadencji prezydenta Brazylii, byłego parlamentarzysty oraz kapitana armii, Jaira Bolsonaro. Obiecał on położyć nacisk na silniejszą gospodarkę i bezpieczeństwo publiczne.

Bolsonaro do swoich sukcesów zalicza zatwierdzenie reform systemu ubezpieczeń społecznych, które według szacunków pozwolą zaoszczędzić 800 miliardów reali (195 miliardów dolarów) w ciągu następnej dekady, zmniejszenie przestępczości o 22%, stworzenie 760 000 nowych miejsc pracy oraz zawarcie nowej umowy handlowej z Unią Europejską za pośrednictwem Mercosuru. Rząd Bolsonaro zdecydowanie dąży też do rozszerzenia stosunków Brazylii ze Stanami Zjednoczonymi.

Prezydent Brazylii niezmiennie wzbudza powszechne kontrowersje. Przyzwalając na większą niż w poprzednich latach deforestację Amazonii w celu stworzenia pastwisk, wywołał konflikt ze społecznością międzynarodową. Zasłynął też wypowiedziami na temat mniejszości narodowych oraz seksualnych, uznawanych za „rasistowskie” i „homofobiczne”. Wprowadził również znaczne uelastycznienia w kontekście posiadania broni przez obywateli.

  1. Umowa Mercosur

Po 20 latach negocjacji podpisane zostało porozumienie handlowe między UE a organizacją gospodarczą Mercosur. Pakt eliminować miał cła na towary z krajów amerykańskich takich jak banany, wołowina i cukier, a ze strony UE na m.in. produkty przemysłowe, farmaceutyczne oraz odzieżowe. Porozumienie określane zostało przez przedstawicieli UE jako „historyczne” i doprowadzić miało do miliardowych oszczędności przedsiębiorstw południowoamerykańskich oraz europejskich. Szeroko skrytykowały je środowiska ekologiczne jako prowadzące do dalszej destrukcji lasów deszczowych.

Umowa wciąż musi przejść proces tłumaczenia i wprowadzenia potencjalnych poprawek językowych. Po sfinalizowaniu tekst powinien zostać podpisany i ratyfikowany przez Radę Europejską, Parlament Europejski, Mercosur i parlamenty krajowe, co może potrwać jeszcze kilka lat.

  1. Kryzys imigracyjny w USA

W 2019 roku nastąpiło wzmocnienie napięcia na linii USA-Meksyk w kwestii przepływu migrantów przez granicę tych krajów. W spór zaangażowane zostały również Gwatemala, Honduras i Salwador, którego obywatelom Meksyk zaczął służyć jako kraj tranzytowy do Stanów Zjednoczonych. Pomimo zapowiedzi Trumpa odnośnie wybudowania 500 mil nowego muru na granicy, nie ukończono jeszcze żadnego nowego odcinka.

Trump na przestrzeni roku podejmował środki zapobiegawcze – zagroził wprowadzeniem 5% cła na wszystkie produkty pochodzące z Meksyku w przypadku niepodjęcia przez Meksyk podejmie stanowczych kroków w celu zatrzymania przepływu imigrantów do USA. 8 czerwca obydwa kraje podpisały porozumienie zawierające zobowiązanie Meksyku do rozwiązania problemu migracyjnego – w zamian cła nie zostały wprowadzone.

Służby graniczne USA odnotowały spadek liczby migrantów zatrzymanych na granicy amerykańsko-meksykańskiej w porównaniu z ubiegłymi miesiącami.

  1. Zmiany na stanowiskach prezydenckich

W 2019 r. w sześciu krajach Ameryki Środkowej i Południowej odbyły się wybory prezydenckie.

Argentyna – wybory wygrał Alberto Fernández z Partido Justicialista, będącej największą partią ruchu Peronistów, pokonując Mauricio Macriego.

Boliwia – zwycięzcą wyborów prezydenckich został Evo Morales. Wkrótce po publikacji wyników oskarżony został o fałszerstwa wyborcze i po wezwaniu przez Szefa Armii ustąpił z urzędu. Zastąpiony został przez Jeanine Áñez jako prezydenta przejściowego.

Salwador – z 53% poparciem na prezydenta został wybrany Nayib Bukele z centroprawicowej Gran Alianza por la Unidad Nacional.

Gwatemala – na stanowisko prezydenta Republiki Gwatemali wybrany został Alejandro Eduardo Giammattei Falla z konserwatywnej partii Vamos. Urząd obejmie 14 stycznia 2020 roku.

Panama – wybory wygrał biznesmen i polityk Laurentino Cortizo z centrolewicowej partii Partido Revolucionario Democrático.

Urugwaj – po 15 latach rządów lewicy społeczeństwo Urugwaju zwróciło się ku prawicy, popierając Luisa Lacalle Pou, który w marcu 2020 r. zostanie najmłodszym w historii prezydentem tego kraju.

  1. Rok 2019 najgwałtowniejszym rokiem w historii Meksyku

Rok 2019, będący pierwszym rokiem urzędowania Andrésa Manuela Lópeza Obradora, został ogłoszony najbardziej gwałtownym rokiem w historii Meksyku. Według danych Narodowego Systemu Bezpieczeństwa Publicznego, w kraju nastąpił wzrost liczby zabójstw, wymuszeń, porwań, przemocy domowej i rabunków w stosunku do roku 2018. Według danych opublikowanych w ciągu pierwszych 10 miesięcy roku, w kraju odnotowano łącznie 28 741 zabójstw umyślnych. Wskaźniki te mają tendencję wzrostową – na miano najgwałtowniejszego roku zasłużyły również uprzednio lata 2017 oraz 2018.

Strategia bezpieczeństwa publicznego będąca priorytetem Lópeza Obradora, została szeroko skrytykowana przez społeczeństwo oraz media jako nieskuteczna. Jednym z punktów zapalnych było nieudane zatrzymanie Ovidio Guzmána, syna meksykańskiego przywódcy kartelu narkotykowego Joaquína „El Chapo” Guzmána.

Monika Popławska