Spór o dostęp do Pacyfiku

pacyfik 1Wojna o Pacyfik, która dotyczyła trzech państw: Peru, Boliwii i Chile, rozpoczęła się w XIX wieku i trwa do dzisiaj. “Punktem zapalnym” sporu stała się Atacama (pustynia na granicy tych państw), a w zasadzie jej część leżąca pomiędzy 23. i 26. równoleżnikiem na wybrzeżu Oceanu Spokojnego. Przez wiele lat Atacama, znajdująca się na północy Chile i południu Boliwii, była ziemią pozbawioną znaczenia. Stan ten uległ zmianie po odkryciu na jej obszarze wielu cennych złóż guano (cenny nawóz naturalny) i saletry (nazwa szeregu azotanów o znaczeniu gospodarczym), które stały się obiektem zainteresowania firm brytyjskich i chilijskich. Właściwy konflikt dyplomatyczny, a później wojna, urósł na znaczeniu po podniesieniu przez Boliwię podatków dla tych przedsiębiorstw.

W 1866 roku Boliwia i Peru doszły do porozumienia i podpisały traktat, który ustanawiał granicę ich wpływów na 24. równoleżniku. Drugi traktat w 1874 roku, podpisany przez prezydentów Federico Errázuriza i Tomása Fríasa, upoważniał Boliwię do pobierania podatków z obszaru pomiędzy 23. i 24. równoleżnikiem. Zostały również ustalone stałe stawki podatkowe dla chilijskich firm wydobywczych na okres 25 lat. Takie warunki traktatu wzbudziły niezadowolenie Boliwii, bo wkrótce na miejscu Chilijczyków zaczęli się pojawiać Brytyjczycy.

W 1879 roku prezydent Boliwii Tomás Frías został obalony w wyniku zamachu stanu pod dowództwem generała Hilarióna Dazy. Daza ustanowił nowy podatek, na który nie zgodziły się przedsiębiorstwa działające na Atacamie. W efekcie Daza nakazał konfiskatę ruchomości i nieruchomości przedsiębiorstw oraz aukcję. Wtedy też chilijski rząd stanął w obronie narodowych kapitalistów. Chile zagroziło unieważnieniem traktatu z 1874 roku w obliczu działań Boliwii, niezgodnych z treścią przyjętych postanowień. W dniu konfiskaty 200 żołnierzy chilijskich dokonało desantu i opanowało bez walki port w Antofagaście.

Boliwia wypowiedziała wojnę agresorowi 1 marca 1879 roku i wprowadziła w życie swój tajny sojusz obronny z Peru z 1873 roku. Peruwiański rząd był zdecydowany wykonać zobowiązania wynikające z sojuszu i przeciwstawić się zaborczej polityce Chile. Najpierw zdecydowano się jednak na próbę rozwiązania konfliktu drogą dyplomatyczną. Niestety, spotkania na najwyższym szczeblu pomiędzy rządami Chile i Peru nie przyniosły pożądanego rezultatu. Chile wypowiedziało wojnę aliantom 5 kwietnia 1879 roku. Tak właśnie Peru stało się stroną wojującą, mimo że nie brało udziału w pierwotnym sporze.

“Wojnę o Pacyfik” dzieli się zwyczajowo na pięć etapów: Campaña Marítima, Campaña de Tarapacá, Campaña de Tacna y Arica, Campaña de Lima i Campaña de la Sierra.

Po burzliwych starciach na lądzie i na morzu, ostatecznie 20 października 1883 roku podpisano traktat pokojowy w Ancón, który oddał ostatecznie prowincję Tarapacá w ręce Chile. W 1884 roku został podpisany rozejm między Chile a Boliwią, który dawał Chile kontrolę nad całym boliwijskim wybrzeżem oraz cennymi złożami miedzi i innych minerałów. W 1904 roku podpisano traktat, w którym Chile zgodziło się na wybudowanie kolei łączącej boliwijską stolicę La Paz z portem w Arice i na wolny tranzyt dla boliwijskiego handlu. Po podpisaniu traktatu z Ancón, Chile miało okupować prowincje Tacna i Arica przez 10 lat, a po tym okresie rozpisać plebiscyt. Ostatecznie w 1929 roku, dzięki mediacji prezydenta Stanów Zjednoczonych Herberta Hoovera, zostało osiągnięte porozumienie, dzięki któremu Chile zatrzymało rejon Arica, a Peru odzyskało Tacnę oraz uzyskało odszkodowanie w wysokości 6 milionów dolarów.

Aktualnie sprawa jest jasna. Boliwia nie posiada dostępu do morza i nie ma podstaw, aby się tego dostępu domagać. Jednak obszar ten nadal pozostaje punktem zapalnym w stosunkach dwustronnych pomiędzy Chile i Boliwią. Od 1978 roku, czyli od zerwania przez Boliwię stosunków dyplomatycznych z Chile, marcha al mar jest oficjalnym priorytetem każdego z kolejnych rządów tego kraju.

Sytuacja uległa zmianie, kiedy prezydent Chile Michelle Bachelet zaprosiła prezydenta Boliwii Evo Moralesa na uroczystość objęcia przez siebie urzędu, które to zaproszenie Morales przyjął. Od tego momentu, stosunki między oboma państwami znacznie się ociepliły. W chilijskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych  powołano specjalną grupę, której celem jest doprowadzenie do przywrócenia stosunków dyplomatycznych z sąsiadem. I, jak zapewniają dyplomaci obu stron, dyskutowane są obecnie wszystkie problemy, łącznie z oddaniem Boliwii kawałka wybrzeża (sic!). Oczywiście, nie jest możliwe, aby Arica, miasto w którym mieszka obecnie blisko 200 tysięcy osób, stała się znów własnością Boliwii. Jednym z rozważanych rozwiązań jest natomiast wybudowanie przez Chilijczyków zupełnie nowego miasta i portu, który miałby być boliwijską enklawą nad Oceanem Spokojnym. Również tym razem Peru nie będzie protestować – ówczesny prezydent Alan García oświadczył, że jego państwo zaakceptuje każde wynegocjowane przez Boliwię i Chile porozumienie.

Wprawdzie w 2010 roku Peru przyznało Boliwii dostęp do Pacyfiku na podstawie umowy dzierżawy podpisanej na 99 lat, jednak dla Boliwii nie jest to układ w pełni zadowalający. Stały i swobodny, a przy tym własny dostęp do oceanu oznaczałby większe możliwości dla rozwoju boliwijskiego handlu z resztą świata. Boliwia miałaby też możliwość realizacji swoich planów stworzenia własnego portu, w tym także bazy wojskowej.

pacyfik 2W 2011 roku Evo Morales na nowo poruszył kwestię rozwiązania problemu dostępu do oceanu za pośrednictwem międzynarodowych trybunałów. Nie oznaczało to jednoczesnego zaprzestania dwustronnych rozmów i działań ukierunkowanych na obopólne i satysfakcjonujące rozwiązanie problemu. Jednak prezydent Chile, Sebastian Piñera, odpowiedział, że między Chile a Boliwią nie ma nierozwiązanych konfliktów. Według władz chilijskich, wszelkie wątpliwości zostały rozwiązane na mocy traktatu o przyjaźni i pokoju z 1904 roku, który podpisano zgodnie z obowiązującym wtedy prawem międzynarodowym, a ponieważ oba kraje ratyfikowały też Konwencję Wiedeńską, traktat ten jest bezwzględnie wiążący dla obu stron. Z kolei opozycja Moralesa twierdzi, że złożenie sprawy do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości jest próbą odwrócenia uwagi społeczności od wewnętrznych problemów Boliwii.

We wrześniu 2013 roku Komisja Spraw Zagranicznych Kongresu Peru zatwierdziła porozumienie Boliviamar, na mocy którego Peru przekazało Boliwii fragment wybrzeża. Boliviamar znajduje się na południu kraju, w odległości 17 kilometrów od miasta Ilo i obejmuje kawałek plaży o długości 160 kilometrów. Dzięki temu Boliwia zyskała stały dostęp do Oceanu Spokojnego.

 Kinga Zawadzka

Źródła:

http://www.americaeconomia.com/politica-sociedad/politica/los-alcances-del-proyecto-boliviamar-que-relanzaron-los-presidentes-garci

http://www.la-razon.com/nacional/Comision-Peru-Boliviamar-Bolivia-Pacifico_0_1904209613.html

http://historia.ibolivia.net/node/118

http://www.icarito.cl/enciclopedia/articulo/segundo-ciclo-basico/historia-geografia-y-ciencias-sociales/vision-panoramica-de-la-historia-de-chile-republicano/2009/12/93-832-9-guerra-del-pacifico-18791883.shtml

http://www.revistargumentos.org.pe/los_territorios_que_perdio_chile_en_la_guerra_del_pacifico.html , http://www.puntofinal.cl/555/chileybolivia.htm

http://www.e-mas.co.cl/categorias/historia/guerrdelpaci.htm

http://www.bolpress.com/art.php?Cod=2013021501

5 thoughts on “Spór o dostęp do Pacyfiku”

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *