TTP: nowy rozdział dla gospodarek Meksyku, Chile i Peru

4 lutego dwanaście krajów, których gospodarki odpowiadają 40% światowego PKB, podpisało umowę Partnerstwa Pacyficznego.

Negocjacje rozpoczęły się jeszcze w 2010 roku, a inicjatorem rozmów były Stany Zjednoczone. Po prawie sześciu latach tajnych negocjacji, do których obywatele ani organizacje walczące o ich prawa nie mieli dostępu, umowa została podpisana i obecnie czeka na ratyfikację przez parlamenty poszczególnych państw. A dotychczasowi sygnatariusze to: Australia, Brunei, Nowa Zelandia, Malezja, Wietnam, Singapur, Japonia, Kanada, Stany Zjednoczone, Meksyk, Peru i Chile.

Celem umowy jest otwarcie rynków państw ratyfikujących, obniżenie bądź całkowita eliminacja ceł, a także ustanowienie wspólnych norm prawnych. Jednakże większość ekonomistów nie ma wątpliwości co do głównego powodu, dla którego USA wystąpiły z inicjatywą zawarcia traktatu: przede wszystkim chodzi o uderzenie w chińską gospodarkę, której wzrost był nie na rękę amerykańskiemu mocarstwu. Sam Obama potwierdził, jaki jest prawdziwy cel umowy: “TPP pozwala na to, aby to USA – a nie kraje jak Chiny, które pozostają poza traktatem – pisały normy obrotu handlowego w XXI wieku”. Prezydent USA tym samym wskazał, że umowa ta nie jest zawarta przez partnerów równych sobie, a jedynie ma na celu potwierdzenie hegemonicznej roli Stanów Zjednoczonych w basenie Oceanu Spokojnego.

postcard-image
Foto: http://apwld.org/

TPP składa się z 30 rozdziałów, które obejmują takie działy, jak własność intelektualna, handel dobrami (np. elektrycznymi), prawo pracy czy ochrona środowiska. Pomimo promocji ze strony rządów i wielkich korporacji, duża część społeczeństwa, walcząca o prawa obywatelskie czy pracownicze, jest przeciwna ratyfikacji TPP. Manifestacje żądające rezygnacji z traktatu miały miejsce we wszystkich iberoamerykańskich krajach, jednakże posłuchu u polityków się nie doczekały.

Ogólna krytyka traktatu dotyczy naruszeń praw człowieka w zakresie służby zdrowia i edukacji, wolności słowa oraz dostępu do informacji. Jednym z głównych elementów dyskusji nad TPP stanowiły patenty korporacji farmaceutycznych, które spowodują problemy na rynku leków generycznych, czyli tańszych zamienników leków oryginalnych. Ma to na celu wzrost wpływów dla wielkich koncernów, jednakże płacić za to będą obywatele. Ponadto koncerny farmaceutyczne będą miały prawo do zatajenia próbnych badań leków, czyli innymi słowy będą mogły zachować w tajemnicy wyniki badań klinicznych, które wskazują m.in. na skuteczność danego leku oraz jego efekty uboczne.

Ponadto wskazuje się na negatywny wpływ, jaki traktat może mieć dla praw pracowniczych. Przede wszystkim państwa ratyfikujące będą musiały zwiększyć konkurencyjność własnych produktów. Prawdopodobnie stanie się tak kosztem pracowników. Państwa, chcąc zachęcić inwestorów, będą wycofywać wiele przepisów z zakresu prawa pracy, aby wielkim korporacjom opłacało się inwestować właśnie w ich kraju. Tak było po podpisaniu Północnoamerykańskiego Układu Wolnego Handlu (NAFTA) w Meksyku, który stał się wówczas rajem taniej siły roboczej dla USA. Otwierano fabryki i wzrósł eksport, jednakże wynagrodzenia pozostawały na tym samym poziomie, a pracownicy pozbawieni są jakichkolwiek praw. Siła nabywcza pieniądza spadła o ponad 20% od 1994 roku, kiedy NAFTA weszła w życie.

Jednym z krytyków traktatu jest Joseph Stiglitz, noblista z ekonomii z 2001 roku. Uważa on, że TTP można nazwać “złą reformą, krokiem w błędnym kierunku”, ponieważ traktat ten będzie miał negatywny wpływ na prawa konsumentów. Ponadto argumentuje, że TPP nie tyko nie wesprze słabszych gospodarek, a wręcz pogłębi nierówności zarówno między państwami, jak i wewnątrz społeczeństw.

tpp11_816x544
Foto: http://www.elmostrador.cl/

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych punktów TPP jest klauzula ISDS (ta sama, którą wprowadza również TTIP). Pozwala ona międzynarodowym koncernom pozywać państwa przed tajne trybunały w przypadku prowadzenia polityki zagrażającej inwestycjom. Innymi słowy, stawia koncerny na równi z państwami i pozwala im decydować o prawodawstwie danego kraju. Przykładem sporu na podstawie tej klauzuli jest sprawa amerykańskiego koncernu wydobywczego, Lone Pine Resources, który pozwał Kanadę o 250 mln USD odszkodowania za zakazanie frackingu (zagrażającego środowisku sposobu wydobywania gazu ziemnego). ISDS powoduje utratę części suwerenności państw, dlatego też duża część społeczeństw objętych TPP jest przeciwna temu rozwiązaniu.

Jednymi z protestujących przeciwko TPP są meksykańscy mleczarze. Producenci z 20 stanów zwrócili się do Kongresu, aby ten wykluczył sektor mleczarski z postanowień traktatu. Jak tłumaczy Álvaro González Muñoz, prezydent Narodowego Frontu Producentów i Konsumentów Mleka, kompetencja z innymi krajami doprowadzi do ruiny miejscowych mleczarzy. Podkreśla również, że ten dział gospodarki nie zdążył podnieść się jeszcze z kryzysu, jaki dotknął sektor rolniczy po podpisaniu przez Meksyk NAFTA (według badań przeprowadzonych przez Universidad Nacional Autónoma de México NAFTA doprowadziła do bankructwa 72% gospodarstw rolnych). To co najbardziej niepokoi mleczarzy to fakt, że meksykański rząd, pomimo kryzysu w sektorze, zezwolił na import 27 ton taniego nowozelandzkiego mleka w proszku, co spowoduje tym mniejszy popyt na mleko meksykańskie.

Podobna sytuacja nastąpi w sektorach rolniczych innych krajów, ponieważ rolnicy w Stanach Zjednoczonych cieszą się wielkimi subsydiami rządowymi, dzięki czemu produkty te są o wiele tańsze niż te pochodzące z krajów rozwijających się. Meksykańscy rolnicy byli początkowo zachwyceni podpisaniem NAFTA, ponieważ myśleli, że zwiększy to eksport ich produktów na północ; stało się odwrotnie – to rynek meksykański został zalany tanią (i przetworzoną) żywnością z USA.

stop_tpp.jpg_1718483346
Foto: http://www.telesurtv.net/

Dla Meksyku problem jest o tyle większy, że do tej pory był jedynym krajem rozwijającym się z wolnym dostępem do amerykańskiego rynku. Entuzjaści NAFTA obawiają się, że rynek USA zostanie zalany przez produkty z innych krajów, w których amerykańscy inwestorzy znajdą tanią siłą roboczą, jak Peru czy Wietnam, co spowoduje zmniejszenie meksykańskiego eksportu do północnego sąsiada. Analiza Banku Światowego również potwierdza te obawy: według badania Meksyk jest krajem, który najmniej zyska na wejściu TPP w życie, z wzrostem eksportu 4,7% do 2030 roku (największym beneficjentem traktatu będzie Wietnam, gdzie wzrost ten wyniesie 30,1%).

W Chile natomiast mówi się o obrocie nasionami. Zgodnie z TPP, państwa uelastycznią prawa dotyczące nasion, dzięki czemu na rynek wejdą tańsze nasiona transgeniczne, co spowoduje natomiast szkody dla rynku lokalnego. TPP wprowadza także obowiązek podpisania przez państwa ratyfikujące Konwencji UPOV z 1991 roku, która wprowadza patenty na nasiona. W takich sytuacjach, rolnicy nie mogą korzystać z własnych nasion (ponieważ naruszają patenty koncernów) i muszą kupować nasiona opatentowane. W dodatku często z takich nasion wyrasta roślina, która sama z siebie nasion na kolejny zasiew nie daje, co doprowadza rolnika do przymusu corocznego zakupywania nasion od koncernów.

W Peru jednym z sektorów najbardziej obawiającym się wejścia TPP w życie jest sektor tekstylny. Obecnie Peru ma, w porównaniu do Wietnamu, preferencyjne warunki eksportu tekstyliów do USA i peruwiańskie produkty cieszą się dużym popytem na północy. Jednakże producenci obawiają się, że brak ceł dla Wietnamu spowoduje zalew amerykańskiego rynku tańszymi produktami, co z kolei zmniejszy eksport tekstyliów peruwiańskich. Inna obawa dotyczy tańszej siły roboczej w Azji. Konsekwencją otwarcia tamtejszych rynków będzie przeniesienie fabryk z Peru do Wietnamu.

Dla Peru i Chile jest to także krok w tył w integracji regionalnej i sygnał odwrotu od Mercosuru. Podczas gdy pozostałe państwa Ameryki Południowej coraz częściej decydują się na współpracę z Chinami, podpisanie TPP jest przykładem działania zupełnie odwrotnego. Alan Fairlie – ekonomista z Pontificia Universidad Católica w Peru – zasugerował, że zaangażowanie się w stosunki z Brazylią i państwami BRICS (Brazylia, Chiny, Rosja, Indie, RPA) oraz poszukiwanie innych bloków współpracy w celu stworzenia świata wielobiegunowego, byłoby alternatywnym rozwiązaniem. Traktat uważa za decyzję czysto polityczną, której zamiarem jest pokazanie swojego poparcia dla USA.

4 de Febrero del 2016 / SANTIAGO Un grupo de ciudadanos, se manifiesta frente al palacio de la moneda, como una señal de molestia a la perdida de soberania del pais, tras el tratado de TPP. En la imagen, una mujer sostiene un cartel. FOTO: SEBASTIAN BELTRAN GAETE / AGENCIAUNO
Foto: http://www.elmostrador.cl/

Manifestacje przeciwko TPP miały głównie miejsce w Peru i Chile i były organizowane wielokrotnie. Obaw jest wiele, przede wszystkim obaw obywateli, których głos został w negocjacjach zupełnie zagłuszony. Organizacje pozarządowe (w tym indiańskie) czy związki zawodowe próbowały walczyć przeciwko podpisaniu TPP, jednakże nie zdołały osiągnąć żadnych efektów. Do negocjacji zostały dopuszczone jedynie międzynarodowe korporacje, dla których traktat ma oznaczać zysk oraz władzę. Działacze społeczni nie mają wątpliwości, że pomimo wzrostu eksportu, TTP oznacza dla zwykłych obywateli i pracowników ograniczenie praw obywatelskich, pogorszenie sytuacji życiowej, a także degenerację środowiska (np. poprzez sadzenie genetycznie zmodyfikowanych nasion), co z kolei spowoduje pogorszenie sytuacji zdrowotnej.

Foto: http://www.telesurtv.net/
Foto: http://www.telesurtv.net/

Źródła:

https://actualidad.rt.com/economia/view/40716-Millones-de-agricultores-mexicanos-quebrados-por-TLC

http://eleconomista.com.mx/industrias/2016/02/09/lecheros-piden-quedar-fuera-tpp-lecheros

http://eleconomista.com.mx/estados/queretaro/2016/01/17/canacintra-advierte-riesgos-locales-tpp

http://www.upov.int/about/en/faq.html#Q6

http://www.cnnexpansion.com/economia/2016/02/03/mexico-firma-el-tratado-de-asociacion-transpacifico

http://expotextilnews.com.pe/news/1706-con-tpp-algunas-categorias-de-prendas-peruanas-saldrian-de-mercado-de-eeuu.html

https://www.choice.com.au/shopping/consumer-rights-and-advice/your-rights/articles/tpp-secretly-trading-away-your-rights

http://www.anep.or.cr/article/los-secretos-del-tpp-restricciones-a-los-derechos-/

http://larepublica.pe/impresa/economia/739362-nobel-de-economia-joseph-stiglitz-dice-que-el-tpp-podria-ahondar-la-desigualdad

Ciudadanía contra TPP: Convocan manifestación nacional oponiéndose a la firma

http://www.epes.cl/2015/12/5720/

http://www.manufactura.mx/industria/2015/10/13/tpp-elimina-aranceles-en-bienes-industriales-inmediatamente

http://www.otrosmundoschiapas.org/index.php/temas-analisis/30-30-modelo/1582-mitos-del-tlcan-a-20-anos