Od dawna wiadomo, że region Ameryki Łacińskiej i Karaibów potrafi zaskoczyć. Jednak nikt nie mógł się spodziewać, że jednym z najlepszych sposobów na walkę z plagą niszczącą uprawy kawy, okaże się radionowela.
Radionowela, czy też “radiowy serial”, to typ teatru radiowego, który był popularny w I połowie XX wieku. Można ją uznać za następcę powieści w odcinkach (publikowanych w gazetach) i poprzednika serialu telewizyjnego lub telenoweli. Swoją niezwykłą popularność zawdzięczała świetnym aktorom i scenopisarzom, zaangażowanym w każdą z radionoweli. Każda seria kończyła się elementem moralizatorskim, upomnieniem lub radą. W klasycznej radionoweli można odnaleźć przynajmniej jedną z poniższych postaci lub sytuacji:
- samotna matka;
- zagubieni synowie, którzy pod koniec serii się spotykają;
- mężczyzna spotykający swoją przyszłą żonę;
- kobieta tracąca swojego męża;
- próba zagrabienia cudzej fortuny;
- kobieta, która została nabrana lub oszukana.
Pierwszy rozdział radionoweli “Alrededor de una Taza de Café” (Dookoła filiżanki kawy) zaczyna się od zwyczajnej wymiany zdań nad tytułową filiżanką kawy. W kolejnym dialogu wyraźnie słychać zamykane drzwi i męski głos, mówiący “Skończyło się, skończyło się”, a później kobiecy głos, pytający “Co się skończyło?”. Odpowiedź pada po krótkiej, lecz dramatycznej przerwie. “Uprawy kawy… tym razem plaga rdzy zniszczyła wszystko. To katastrofa.”
Seria dotyczy problemów rodziny Martínez Fernández, która posiada drobne gospodarstwo rolne i uprawia kawę, tak jak wiele rodzin rolniczych w tym regionie. Słuchacze poznają plagę rdzy, która atakuje plantację rodzinną, poprzez rozmowy pomiędzy Carlosem i Milagro (matką i ojcem) oraz Jenny i Luisem (córką i synem). Pierwszy odcinek wkracza w ich życie w tym samym momencie, co grzyb niszczący uprawy. Rodzice i dzieci jednoczą się, aby uratować swoje gospodarstwo i ulepszyć dotychczasowe sposoby walki z rdzą.
Radionowela została wyprodukowana przez IICA (Instituto Interamericano de Cooperación para la Agricultura). Program ten ma przed sobą szczególne zadanie – pomoc w zwalczaniu plagi rdzy, która dziesiątkuje uprawy kawy w Ameryce Środkowej i południowo-wschodnim regionie Meksyku. Problem dotknął już 55% z 593.037 hektarów upraw, które istnieją w tym regionie. Aż 2 miliony osób to pracownicy lub właściciele poletek kawowych. Plaga dotknęła zwłaszcza małych lub średnich producentów i to właśnie do nich skierowana jest radionowela. “Wielu z tych 2 milionów osób zależnych od kawy jest biednych i nie mają innych dochodów” – powiedziała Patricia León Coto, osoba odpowiedzialna za projekt.
Gospodarki wielu krajów latynoamerykańskich są oparte na produkcji kawy. Głównymi poszkodowanymi są Honduras, Nikaragua, Kostaryka i Gwatemala. Aż 70% upraw w Gwatemali jest zagrożonych z powodu warunków sprzyjających rozwojowi grzyba, a więc wysokich temperatur i silnych opadów deszczu. Rząd Kostaryki ogłosił stan wyjątkowy, który potrwa min. 2 lata w związku z rozprzestrzenianiem się plagi, która dotknęła już 10 tysięcy rolników. Straty można oszacować na 499 milionów dolarów.
Zmiany klimatu znacząco wpływają na pogorszenie sytuacji – to właśnie ocieplenie klimatu wspiera rozwój plagi rdzy, która niszczy uprawy. Grzyb ten upośledza rozwój ziarenek kawy i przyczynia się do opadania owoców przed zakończeniem okresu dojrzewania. Choć już wcześniej “roya” dotykała poletka w tym regionie, to nigdy nie postawiła w stan zagrożenia aż tylu upraw. Może to być związane również z brakiem niezbędnych w tym przypadku fumigacji, które są niedostępne dla drobnych producentów z powodu wysokich kosztów przeprowadzenia tego rodzaju operacji. Do tego wszystkiego dochodzą nieodpowiednie polityki rolne poszczególnych państw oraz mała liczba inwestycji w badania naukowe.
Radionowela składa się z sześciu rozdziałów i można jej wysłuchać w każdym państwie regionu oraz na stronie internetowej. Co ciekawe, w niektórych krajach za jej dystrybucję odpowiedzialne są ministerstwa rolnictwa lub narodowe instytucje zajmujące się kawą. Dodatkowo, każdy rząd ma pełną swobodę w udostępnianiu programu, komu tylko zechce.
Dla przykładu w Hondurasie jest on dostępny na falach Narodowego Radia Hondurasu (101,3 FM), które obejmuje ok. 70% obszaru kraju, zwłaszcza obszary wiejskie. W ciągu tygodnia można wysłuchać odcinków pomiędzy 5 i 6 rano, co jest dostosowane do rozkładu dnia rolników. Radionowela wzbudziła już zainteresowanie mieszkańców obszarów wiejskich, którzy uważają, że poszczególne odcinki są nagrywane w ich krajach. Pracownicy radia otrzymali wiele pytań, m.in. o sposoby walki z “la roya”, choroby dotykające uprawy kawy i o to, czy powstaną kolejne programy na ten temat. Co ciekawe, Narodowe Radio Hondurasu puszcza zazwyczaj muzykę regionalną lub zagraniczną, jednak już wiele lat minęło, odkąd można było w nim usłyszeć tego rodzaju produkcję.
Radionowela przyjęła się dobrze nie tylko w Hondurasie, ale i w innych krajach, także spoza regionu. Ostatnio otrzymano sygnały m.in. z Peru, że program pomógł w walce z plagą grzyba i wyposażył rolników w wiedzę na temat lepszego zarządzania gospodarstwami. Seria ta ma na celu nie tylko pomaganie drobnym producentom kawy, ale i zwrócenie uwagi na problem plagi mieszkańcom Ameryki Środkowej.
Więcej na temat plagi dotykającej uprawy kawy w Ameryce Środkowej można przeczytać w tym artykule. Na naszej stronie zamieszczony jest też krótki artykuł dotyczący pożyczek FAO dla Ameryki Środkowej: FAO udzieli Ameryce Środkowej pożyczki dla ratowania upraw kawy.
Krótkiego fragmentu z 1. odcinka radionoweli “Alrededor de una taza de café” można wysłuchać tutaj. Całego odcinka można wysłuchać tutaj.
Helena Krajewska
Źródła:
http://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2013/09/130905.shtml
http://comunicacionacatlan.blogspot.com.es/2007/11/las-radionovelas-en-mxico-y.html
http://climaticocambio.com/la-roya-una-amenaza-para-el-cafe-por-el-calentamiento-global/