Wywiad z Alejandro Merino

“Cada muerte el fin del mundo” Zdjęcie: Alejandro Merino

Dziś rozpoczynamy cykl rozmów z ciekawymi ludźmi z Ameryki Łacińskiej, którzy wybrali Polskę na kolejny przystanek w swoim życiu. Naszym pierwszym bohaterem jest Alejandro Merino – Meksykanin mieszkający w Polsce od ośmiu lat, lektor języka hiszpańskiego i poeta. Spotkaliśmy się przy okazji wydania jego tomiku poetyckiego Cada muerte el fin del mundo (wyd. Andavira). Rozmawialiśmy o sile poezji, o różnicach i podobieństwach między Polską a Meksykiem i o życiu w Krakowie. Zapraszamy do lektury!

 

 

 

Joanna Jasłowska: Chciałabym zacząć wywiad od twojego świeżo opublikowanego tomiku poezji Cada muerte el fin del mundo, w którym skupiasz się na motywie śmierci i na masowych morderstwach kobiet (feminicidios). Dlaczego zdecydowałeś się poświecić cały tomik tej bolesnej części historii Meksyku?

Alejandro Merino: Jest to temat, który już od dłuższego czasu jest obecny w tym, co piszę, jest to temat, który mnie boli i który poza Meksykiem nie jest znany w pełnym jego wymiarze. Śmierć w Meksyku ma wiele interpretacji, postaci i tak jak posiada ludową i kolorową twarz, ma też twarz ciemną i niepokojącą.

J.J.: Sądzisz, że literatura może wywierać większy wpływ niż statystyki?

A.M.: Tak. Myślę, że dla Meksykanów statystyki przestały być tak ważne, jak powinny. W wiadomościach i oficjalnych raportach możemy zobaczyć, że w ciągu jednego weekendu zabito dziesięć osób, a na kolejny dzień piętnaście i choć te liczby ciągle rosną, niestety dla Meksykanów stały się tylko tym, liczbą, która nic już nam nie mówi. Wierzę, że być może dzięki poezji, dając tym numerom jakieś imię, jakąś twarz, ktoś będzie mógł wyrobić sobie choć trochę głębszą opinię na temat problemu przemocy w Meksyku.

J.J.: Oprócz kwestii masowych morderstw kobiet, czytając Cada muerte el fin del mundo, można dostrzec twoje upodobanie do dużych miast. Co cię do nich przyciąga?

A.M.: Myślę, że ma to związek z tym, że urodziłem się i wychowałem w Mieście Meksyk. Przez kilka lat między dziewiątym a jedenastym rokiem życia, ze względu na firmę mojego ojca zajmującą się sprzedażą mięsa, spędziłem dużo czasu, podróżując samemu metrem. Musiałem dostarczyć zamówienie, odebrać płatność albo załatwić jakąś sprawę i tak jako dziewięciolatek krążyłem po okolicy, jeżdżąc samemu autobusami i metrem do dzielnic, których nigdy nie odwiedziłbym, gdyby ojciec nie kazałby mi tam jechać i myślę, że to w tamtym okresie zacząłem odkrywać miasto oraz wszystkie rzeczy, które dzieją się w wielomilionowej metropolii. Chodziłem po targowiskach, przyglądałem się ludziom, widziałem jakiś wypadek, ludzi, którzy albo kradli, albo pomagali innym. Tak narodziło się to połączenie miłości-nienawiści, które czuję do mojego miasta. To wzbudziło jakiś niepokój, może nawet lęk, ale też upodobanie do tego, co z miastem jest związane. Później miałem okazję mieszkać w innych miastach i powoli dochodziłem do wniosku, że podoba mi się ten rytm, ten życiodajny puls.

J.J.: I jeśli chodzi o Kraków, to zakochałeś się w tym mieście od pierwszego wejrzenia?

A.M.: Miłość od pierwszego wejrzenia to nie była, ale zauroczenie już tak. Przyjechałem do Krakowa, nic o nim nie wiedząc ani o jego przeszłości, ale natychmiast zdałem sobie sprawę, że wizualnie jest to bardzo przyciągające miasto. Zacząłem po nim spacerować i już w pierwszych tygodniach spodobało mi się to, co widziałem, choć faktycznie nic o nim nie wiedziałem, nie mówiłem po polsku, nie miałem pojęcia o kulturze kraju, ale podobało mi się wzrokowo. To miasto, które wygląda inaczej w każdej porze roku, co jest rzeczą, której nie docenia się w moim mieście, i każda pora roku ma swój urok, a także sprawia, że wszystko wygląda inaczej. Kiedy przyjechałem, planowałem zostać na rok i dopiero później zadecydować, czy chcę zostać dłużej. Po upływie roku powiedziałem sobie, że zostanę na kolejny i tak jestem tutaj już od ośmiu lat.

J.J.: Zanim przeniosłeś się do Polski, myślę, że miałeś jakąś wizję kraju. Jest coś co cię zaskoczyło po przeprowadzce?

A.M.: Tak, z pewnością. Sądzę, że w Meksyku generalnie mało wie się o Polsce. Miałem jakieś ogólnikowe odniesienie poprzez kino czy literaturę i też nie zasięgałem informacji jakoś na długo wcześniej przed przyjazdem, bo naprawdę nie myślałem tu zamieszkać. Wyruszyłem w podróż, żeby poznać tę część Europy i zamierzałem zostać maksymalnie na jakiś miesiąc, ale znalazłem pracę i tutaj zamieszkałem. Ze słyszenia wiedziałem, że jest to zimny kraj i może mniej rozwinięty niż inne państwa Unii Europejskiej, ale nic więcej. Bardzo zaskoczyło mnie lato, ponieważ nie spodziewałem się takiego gorąca.

J.J.: Koniec końców, dla ciebie Polska jest przystankiem w twojej podróży czy już stała się twoim domem, do którego chcesz wracać z każdej podróży?

A.M.: Nie mogę zaprzeczyć, że częściowo mój dom zawsze będzie w Meksyku i wcale nie chodzi mi tutaj konkretnie o dom, w którym dorastałem, ale o dom, który ze sobą zabieram, gdziekolwiek się udaję. Język, jedzenie, moje dzieciństwo, przyjaciele, moje siostry – to także jest mój dom. W Polsce założyłem rodzinę i cały czas interesuje mnie oraz coraz bardziej boli to, co się dzieje w tym kraju. Nie wiem, czy to znak tego, że Polska też staje się moim domem.

J.J.: Polskę i Meksyk dzieli spora odległość geograficzna. Twoim zdaniem, istnieją jakieś podobieństwa między Polakami i Meksykanami?

A.M.: Tak, jasne. Historia i religia mają coś wspólnego. Sądzę, że niektóre cechy naszego charakteru, niektóre zachowania czy zasady moralne są podobne i to nie są te, które mi się najbardziej podobają. Maczyzm (machismo), rola kobiety w związku, ale też i mężczyzny oraz „rycerska” postawa jeszcze pozostały i są dobrze widziane, ale to, co za tym się kryje, to głęboko zakorzeniony maczyzm. Celebrowanie naszych porażek, wczuwanie się trochę w rolę ofiary… Podzielamy także brak pohamowania podczas imprez, rozrzutność przy organizowaniu wesel czy rodzinnych biesiad. Chociaż są też cechy znacznie nas różniące.

J.J.: A co typowy Meksykanin wie o Polsce? Istnieją w Meksyku jakieś stereotypy o Polakach?

A.M.: Tak, jak w wielu kulturach, nierzadko stereotypy bywają jedynym punktem odniesienia. Zauważam to, kiedy wracam do Meksyku na wakacje. Moi przyjaciele i krewni pytają, czy naprawdę Polacy są tacy poważni, tacy chłodni, czy piją cały czas wódkę. Ponadto sądzę, że naprawdę wie się mało; jedynie, że Polska była częścią bloku komunistycznego. Gdzieś tam jest Jan Paweł II i, dla ludzi z mojego pokolenia, Ludwika Paleta, krakowska aktorka, która zrobiła karierę w Meksyku i w której wszyscy się podkochiwaliśmy w latach dziewięćdziesiątych. Kapuściński jest dobrze znany wśród studentów dziennikarstwa, Kieślowski oraz Polański i powiedziałbym, że niewiele więcej.

J.J.: I na odwrót: sądzisz, że Polacy wiedzą dużo o twoim kraju?

A.M.: Sądzę, że wiedzą więcej o Meksyku niż my o Polsce. Choć mają też dość jednostronną wizję i to normalne, bo większość z nich, jeśli nie są studentami latynoamerykanistyki czy specjalistami w temacie, traktują jako odniesienie część turystyczną. Wiele osób zna to, co standardowe: Cancún, piramidy, Fridę Kahlo. No, i telenowele! Niesamowita jest liczba Polaków, którzy znają meksykańskie telenowele. Prawdą też jest, że czasami miesza się im wszystko, co latynoskie, ale to zrozumiałe. Wiedzą też o przemocy, ale myślę, że widzą ją raczej… folklorystyczną, wyidealizowaną, być może przez boom na seriale telewizyjne, które poddają mitologizacji postać przemytnika narkotyków.

J.J.: Jesteś lektorem hiszpańskiego i poetą. Bez wątpienia literatura odgrywa ważną rolę w twoim życiu. Tak więc chciałabym Cię zapytać czy czytałeś coś z polskiej literatury w Meksyku czy dopiero po przeprowadzce zacząłeś poznawać dzieła polskich autorów? Masz jakiegoś ulubionego autora?

A.M.: Nie, czytałem tylko Kapuścińskiego na studiach, nic więcej. To tutaj powoli odkrywałem co nieco z polskiej literatury, podążając za tropem tego, co polecali mi moi uczniowie. Oczywiście, Szymborska jest teraz na mojej liście czołowych poetów. Lubię Adama Soboczynskiego, reportaże Jacka Hugo-Badera i Wojciecha Jagielskiego czy powieści Jerzego Pilcha.

J.J.: Twoim zdaniem, jakie dzieła literatury meksykańskiej koniecznie trzeba przeczytać? Mógłbyś coś polecić naszym czytelnikom?

A.M.: Bez wątpienia Labirynt samotności Octavio Paza, bo to świetny esej, żeby zagłębić się w kulturę meksykańską. Los rituales del caos Carlosa Monsiváisa, opowiadania José Emilio Pacheco, powieści Guillerma Fadanelliego są świetne, żeby przybliżyć sobie chaos Miasta Meksyk. Oczywiście, Juana Rulfo, zarówno Pedro Páramo, jak i Równinę w płomieniach. Juana Pabla Villalobosa, Rosario Castellanos, Cristinę Riverę Garzę, opowiadania Eleny Garro… Jeśli ktoś ma ochotę podejść do tak zwanej narcoliteratury, to odnośnikiem jest Élmer Mendoza. A wśród poetów moim ulubionym jest Jaime Sabines.

Więcej informacji o Alexie i jego twórczości znajdziecie na jego blogu: www.untalmerino.com.

Entrevista con Alejandro Merino en castellano