2019 – rok walki z korupcją w Peru

– Pewną ręką podejmiemy wszystkie należyte środki, aby wyciągnąć Peru z obecnej sytuacji (tłum. autorki) – zadeklarował Martín Vizcarra, gdy obejmował urząd prezydenta w marcu 2018. Czy szokujące samobójstwo Alana Garcíi wpłynęło na politykę antykorupcyjną kraju?

W roku ogłoszenia bezwzględnej walki z korupcją i bezkarnością Peru znajdowało się na 105 miejscu ze 180 państw w Corruption Perceptions Index (CPI). Poprzednik obecnego prezydenta, Pedro Pablo Kuczynski, podał się do dymisji z powodu „incapacidad moral permanente” po wyjściu na jaw jego domniemanych powiązań z aferą korupcyjną Odebrecht. Od momentu deklaracji Vizcarra dokonał reformy sądownictwa oraz otwarcie poparł działania prokuratorów prowadzących głośną sprawę Lava Jato. Nazwa afery oznacza po portugalsku tyle co „myjnia samochodowa” i odnosi się do miejsc, które miały służyć do prania brudnych pieniędzy w Brazylii. Wśród prokuratorów nadzorujących śledztwo znajduję się José Domingo Pérez, który zajmuje się dochodzeniem w sprawie liderki opozycji Keiko Fujimori oraz trzech byłych prezydentów: Pedro Pablo Kuczynskiego (2016–2018), Alejandra Toledo (2001–2006) oraz zmarłego w tym tygodniu Alana Garcíi (1985–1990, 2006–2011).

15 lutego 2019 peruwiańska prokuratura nawiązała współpracę z koncernem Odebrecht w sprawach czterech inwestycji publicznych (m.in. Interocéanica Sur oraz linia nr 1 metra w Limie) w Peru. Być może efekty tej współpracy doprowadziły do aresztowań dwóch byłych prezydentów w tym miesiącu. Jedno z nich zakończyło się tragicznie.

Hierba mala nunca …

Gdy we wtorek 17 kwietnia do drzwi Alana Garcíi zapukała policja z nakazem aresztowania, były prezydent Peru poprosił jedynie o wykonanie telefonu do swojego prawnika. Udał się do swojej sypialni, zamknął drzwi od środka, po czym strzelił sobie w głowę.

Został jak najszybciej przewieziony przez służby do pobliskiego szpitala, gdzie zmarł w trakcie operacji parę godzin później.

Nakaz aresztowania został wydany w nocy przez prokuratora prowadzącego śledztwo Odebrecht. García, dwukrotny prezydent Peru w latach 1985–1990 oraz 2006–2011, był podejrzany o przyjęcie łapówek za koncesję na budowę linii nr 1 metra w Limie oraz autostrady Interoceánica Sur, lecz nie zostały mu jeszcze przedstawione zarzuty popełnienia przestępstwa. 15 listopada dostał zakaz opuszczania kraju ze względu na prowadzone dochodzenie, po czym tego samego dnia pojawił się w domu ambasadora Urugwaju prosząc o azyl z racji bycia prześladowanym politycznie. Jednak miesiąc później prezydent tego kraju, Tabaré Vázquez, odrzucił jego wniosek. ( Stąd swoją drogą wdzięczny nagłówek pewnego brukowca po śmierci Garcíi – „Uzyskał azyl w niebie”.).

**Alan García Pérez (1949 – 2019)** – dwukrotny prezydent Peru, w latach 1985–1990 oraz 2006–2011 oraz lider Amerykańskiego Rewolucyjnego Sojuszu Ludowego (APRA).
(Wikimedia Commons/ Ministerio de Relaciones Exteriores)

Alan García zwykł używać swojego talentu retorycznego do skradania serc i głosów Peruwiańczyków. Podczas każdego wystąpienia publicznego z jego ust padały frazy takie jak: „Nie urodziłem się, aby kraść. Inni się sprzedają – ja nie!”, „Przedstawcie je [dowody] w końcu, idioci!” lub chyba najsłynniejsza: „Kto niczemu nie zawinił, niczego się nie obawia.” W następnych miesiącach prokuraturze dzięki bezpośredniej współpracy z koncernem Odebrecht udało się zebrać więcej obciążających materiałów w sprawie Garcíi. Gdy na początku kwietnia nakaz aresztowania dostał PPK, García zapewne spodziewał się podobnego losu.

Samobójstwo Alana Garcíi wstrząsnęło całym krajem. Jak i za jego życia, tak i po śmierci – społeczeństwo peruwiańskie zostało mocno spolaryzowane. W środowisku jego przeciwników szybko zaczęły krążyć ośmieszające go memy („Kto jest jedynym prezydentem, który nie pójdzie do więzienia? Ja!”) oraz sfrustrowanie faktem, że nie trafił w ręce sprawiedliwości. Natomiast sympatycy centrolewicowej partii APRA (Amerykański Rewolucyjny Sojusz Ludowy) wahają się od tych oskarżających prezydenta Vizcarrę i prokuraturę „o śmierć niewinnego człowieka” do tych uważających czyn ich lidera za bohaterski i pełen godności.

Co ciekawe, teoria spiskowa o sfingowaniu własnej śmierci przez Alana Garcíę, bardzo szybko zaczęła cieszyć się sporą popularnością w obu obozach. Chociaż w swoim liście pożegnalnym, który został odczytany na pogrzebie w Wielki Czwartek, pisze: „Mym przeciwnikom jako wyraz pogardy do nich pozostawiam me zwłoki”, niektórzy mają wątpliwości co do tożsamości skremowanego ciała.

Ocena polityki antykorupcyjnej Peru

Mimo pewnych oskarżeń ze strony sympatyków Garcíi o wywieranie zbyt dużej presji na zmarłym polityku, prowadzenie dochodzeń w sprawie skorumpowanych polityków jest zdecydowanie zmianą na plus. Przez lata politycy powiązani z handlem narkotykami, łapówkarstwem, a nawet okradaniem skarbu państwa (jak García za swojej pierwszej prezydentury, po czym wyrok przedawnił się gdy przebywał zagranicą) nie musieli obawiać się aresztu, ani nawet wszczęcia śledztwa. W 2014 r. aż 115 kandydatów politycznych było powiązanych z narcotráfico, lecz żaden z nich nie poniósł odpowiednich konsekwencji.

Wątpliwości na forum międzynarodowym wzbudza jedynie tzw. detención preliminar, czyli aresztowanie tymczasowe, które zdaje się być nadużywane w Peru. Jak na łamach Diario El Comercio wytłumaczył peruwiański prawnik, Enrique Ghersi, stosuje się je, gdy występują „podstawy do przypuszczenia, że podejrzany ucieknie z kraju, będzie próbował uniknąć ścigania ze strony prawa albo, że zniszczy dowody.” W prawie peruwiańskim ten rodzaj aresztowania bazowany jedynie na domniemaniu winy powstał w 2001 r. jako skutek afery taśmowej „vladivideos”.

W Ameryce Łacińskiej jest dość powszechnym przebywać w areszcie przez miesiące lub nawet lata bez przedstawionych zarzutów. Jest to 36% wszystkich więźniów, natomiast w Peru stanowią oni około 50%. W 2017 r. Inter-American Commission on Human Rights wyraziła zaniepokojenie możliwością przedłużenia aresztu tymczasowego do 36 miesięcy w przypadku urzędników państwowych podejrzanych o korupcję lub zorganizowaną przestępczość. Dziennik El Comercio, który jest przeciwny użyciu detención preliminar nazwał śmierć Garcíi „najtragiczniejszym epizodem” dochodzenia Odebrecht.

Przypadek nakazu aresztowania tymczasowego Alana Garcíi wydaje się być uzasadniony ze względu na jego historię ucieczek za granicę przed wymiarem sprawiedliwości. W piątek sąd przedłużył areszt tymczasowy 80-letniego Pedro Pablo Kuczyńskiego do 3 lat, co wzbudza pewne kontrowersje ze względu na wiek polityka i jego współpracę w trakcie dochodzenia.

W zestawieniu z licznymi aresztowaniami peruwiańskich prezydentów słowa konstytucji zgodnie z którymi Prezydent Republiki Peru uosabia naród, brzmią gorzko i lekko ironicznie.

Źródła:

(dostęp 20.04.2019)

Źródło zdjęcia: Wikimedia Commons /Trillo.gm

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi