W ostatnim czasie głośno mówi się w mediach meksykańskich o aborcji i przemocy wobec kobiet. Po fali czarnych protestów, podczas których kobiety wyszły na ulice nie tylko w Polsce, ale i na zachodniej półkuli, sporo mówiło się o prawie do decydowania o własnym ciele i agresji seksualnej. Meksyk przoduje w czarnych statystykach, jeśli chodzi o przemoc wobec kobiet i feminicidio (brutalne zabójstwo na tle seksualnym). W Polsce wspominano niejednokrotnie o różowych krzyżach w Ciudad Juárez i machismo. Niewiele jednak mówi się o miejscach takich jak położony tuż obok stolicy Ecatepec, gdzie ludzie zbroją się przeciwko gwałcicielom, a samotne wyjście z domu, nawet w południe, może skończyć się fatalnie.
Feminicidio na mapie
Władze meksykańskie starają się walczyć z przemocą wobec kobiet na różne sposoby i z różnym skutkiem. Od 2015 roku w kilkudziesięciu gminach ogłoszono alerta de género, program przeciwdziałania przemocy wobec kobiet i gwałtom, którzy nie przynosi zbyt spektakularnych efektów.
Trudno o rzetelne statystyki. Wiele przypadków przemocy nie zostaje zgłoszonych, między innymi ze względu na tabu jakim jest gwałt, jak i w wyniku zastraszania ofiar i ich bliskich. To samo dotyczy feminicidio. Jednak dostępne statystyki są zatrważające. Aktywistka María Salguero stworzyła interaktywną mapę zabójstw na tle seksualnym. Tylko na podstawie artykułów prasowych i informacji w mediach społecznościowych Salguero zaznacza na mapie w Google miejsca, gdzie doszło do zbrodni, podaje przy tym wiek zamordowanej, okoliczności oraz link lub cały artykuł, z którego dowiedziała się o zdarzeniu. Projekt obejmuje rok 2016 (1985 zabójstw) oraz obecny (460 morderstw od stycznia do marca).
Legalna aborcja dla wybranych
Plagą są także gwałty i molestowanie seksualne, a w konsekwencji nieplanowane ciąże. W tym roku mija 10 lat od zalegalizowania aborcji w Dystrykcie Federalnym (Distrito Federal) i stolicy. Aborcja jest możliwa do 12 tygodnia i, co ważne dla wielu kobiet, nie trzeba spełniać jednego z trzech przypadków. Ogólnie w Meksyku przerwanie ciąży jest dozwolone jedynie, kiedy zagraża ona życiu kobiety, płód jest nieuleczalnie chory lub kiedy jest efektem gwałtu. Z racji, że poszczególne stany mają nieco inne prawa, przestrzeganie i egzekwowanie tego przywileju jest różne.
Takie przepisy ograniczają dostęp do możliwości legalnego przerwania ciąży w większości państwa. Jednym z niezwykle istotnych punktów ustawy o legalizacji aborcji w Dystrykcie Federalnym jest możliwość przerwania ciąży bez obowiązku zgłaszania gwałtu na policję. Lekarze zobowiązani są do całkowitej dyskrecji i nie mają prawa ingerować w decyzję kobiety. W kraju, w którym z jednej strony dziennie ponad 1300 kobiet zostaje zgwałconych (według szacunkowych danych Comisión Ejecutiva de Atención a Victimas), a 4 na 10 ofiar to dziewczynki poniżej 15 lat, możliwość niemalże anonimowego i bezpiecznego uzyskania pomocy medycznej jest fundamentalna.
Jednocześnie kwitnie podziemie aborcyjne. Kobiety, które mogą sobie na to pozwolić, szczególnie ze względów ekonomicznych, muszą przyjechać do stolicy, aby legalnie przerwać ciążę. Według danych Instituto de las Mujeres (Inmujeres, Instytut ds. Kobiet) od 2007 roku przeprowadzono 176 109 aborcji, z czego nieco ponad 5% dotyczyło nieletnich, a ponad 47% kobiet między 18 a 24 rokiem życia. Te, których na to nie stać lub nie mogą z innych przyczyn przyjechać do stolicy, muszą radzić sobie w inny, niekoniecznie bezpieczny sposób. Szacuje się, że ponad 9% kobiet, które poddały się nielegalnej aborcji, umiera w wyniku powikłań i źle przeprowadzonego zabiegu.
Możliwości i nadużycia
W odpowiedzi na trudną sytuację kobiet, kontrowersyjna organizacja Women on Waves (WoW) przypłynęła w kwietniu do Meksyku. Na pokładzie statku, pod okiem lekarzy i wykwalifikowanego personelu, kobiety mogły legalnie przerwać ciążę lekami aborcyjnymi. WoW cumuje na wodach międzynarodowych, aby nie narażać siebie i przebywających na pokładzie kobiet na kary związane z nielegalną aborcją. W Meksyku według kodeksu karnego jest to od 6 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Wyrok zależy od „złej sławy oskarżonej”; od tego, czy oskarżona „zatajała fakt bycia w ciąży” oraz od tego, czy dziecko jest owocem „nieprawego związku”.
Interpretacja prawa nie może być w takim przypadku jednoznaczna i daje pole do łamania przepisów, praw człowieka i naciągania prawdy na szkodę kobiet. W 2016 roku ponad 700 kobiet, które straciły dzieci (część z nich w wyniku złej opieki medycznej, chorób oraz złych warunków życia, w innych przypadkach nie stwierdzono jednoznacznie, by była to planowana aborcja) przebywało w więzieniu z paragrafu o zabójstwo, nie aborcję, ponieważ kara maksymalna za morderstwo to 50 lat. Podobne przypadki łamania praw człowieka są znane między innymi z Salwadoru, gdzie prawo antyaborcyjne jest jednym z najbardziej restrykcyjnych na świecie.
Choć w Meksyku od lat nagłaśnia się przypadki brutalnych morderstw i gwałtów, coraz to tworzy się nowe instytucje i zmiany w prawie na rzecz przeciwdziałania przemocy wobec kobiet, eskalacja przemocy postępuje. I tak, jak mówi jedna z aktywistek feministycznych, zawsze gdy myślimy, że już gorzej być nie może, wydarza się coś, co przesuwa tę cienką granicę jeszcze dalej.
Źródło zdjęcia głównego: flickr.com
Żródła:
Aborcyjny statek w Meksyku. Kiedy znów przypłynie do Polski?
http://www.jornada.unam.mx/ultimas/2017/04/23/mas-de-176-mil-interrupciones-de-embarazo-en-10-anos-en-cdmx
https://hipertextual.com/2017/04/aborto-mexico-10-anos-despenalizacion
Crean en Google mapa de feminicidios en México (Interactivo)
https://feminicidiosmx.crowdmap.com/mainhttp://www.excelsior.com.mx/nacional/2017/04/24/1159485
http://www.eluniversal.com.mx/blogs/estefania-vela-barba/2017/04/21/women-waves-en-mexico
http://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-36863185
http://www.eluniversal.com.mx/articulo/nacion/seguridad/2016/03/15/aumenta-la-violencia-sexual-en-mexico-en-5-anos
http://www.animalpolitico.com/2016/04/la-alerta-de-genero-una-herramienta-ineficaz-para-detener-los-asesinatos-de-mujeres/
http://www.animalpolitico.com/2015/05/mexico-el-pais-con-mas-denuncias-de-violaciones-de-derechos-ante-la-cidh/
http://www.laizquierdadiario.com/Mexico-autoridades-omiten-fallo-de-la-Suprema-Corte-para-investigar-feminicidio