Choć tzw. meksykańska trupia czaszka, ubrana w sombrero z kwiatami i śmiejąca się, cieszy się w ostatnich latach międzynarodową sławą, szczególnie jako wzór na koszulki czy torebki lub jako kostium na Halloween, mało osób zna historię powstania szkieletu zwanego La Catrina. Skąd wziął się pomysł na dziś kultowy obraz wystrojonej meksykańskiej śmierci i kim był José Guadalupe Posada – jego autor?
Posada urodził się 2 lutego 1852 roku w Aguascalientes. Uczęszczał do Miejskiej Akademii Rysunku (Academia Municipal de Dibujo de Aguascalientes), gdzie nauczył się podstawowych technik rysowniczych, które pozwoliły mu rozwinąć wrodzony talent. Po studiach pracował dla satyrycznej gazety El Jicote, gdzie publikował rysunki będące wyśmiewające rząd prezydenta Jesúsa Goméza Portugala. Po przeprowadzce do stolicy kraju, założył swój własny warsztat litograficzny oraz zaczął współpracę z Antonim Vanegasem Arroyo, znanym wydawcą magazynów takich jak El centavo perdido czy La casera.
Owocem tej współpracy była rosnąca popularność Posady, którego talent rysowniczy oraz poczucie humoru zostały docenione przez czytelników. Wkrótce został okrzyknięty mianem artysty ludowego, zarówno dlatego, że bohaterami jego rysunków i litografii byli zwykli ludzie, ale także dzięki jego umiejętności przedstawiania problemów życia codziennego z przymrużeniem oka. Do dzieł Posady należą między innymi portret Emiliano Zapaty, przywódcy chłopskiej partyzantki w rewolucji meksykańskiej, symbolu ludu walczącego o swoje prawa, a także litografie obrazujące kroniki policyjne czy też seria okładek do sztuk teatralnych Galería del teatro infantil.
A La Catrina? Była stworzona przez Posadę jako obraz z serii tańczących szkieletów, opublikowanych przez jedną z gazet należących do Arroyo. W tym cyklu artysta wyraża nie tylko swój dystans do kwestii śmierci, ale także krytykuje pewne zjawiska występujące w społeczności meksykańskiej tego czasu. W przypadku La Catriny, zwanej również La Calavera Garbancera, krytyka wymierzona jest w osoby, szczególnie kobiety, które mimo bycia Metysami, wypierały się swych rdzennych genów, ubierając się w stylu europejskim (głównie francuskim) oraz nosząc makijaż rozjaśniający cerę. Były one nazywane garbancera lub catrina, skąd pochodzi tytuł litografii.
Dziś La Catrina stała się w bardziej ogólnym sensie symbolem śmierci w Meksyku, a jej imitacje, przybierające różne formy, są szczególnie popularne w okolicach Día de Los Muertos. Jednak bardziej niż symbolem śmierci La Catrina jest symbolem dystansu, jaki Meksykanie mają do umierania. Żartowanie ze śmierci pozwala na radość z życia, zamiast ciągłego strachu przed tym, co nieuniknione. José Guadalupe Posada chce nam więc powiedzieć, że jakkolwiek możemy się starać być lepszymi od innych, po śmierci tak czy inaczej wszyscy będziemy jedynie kośćmi – nawet jeśli niektórzy z nas będą mieć na swej trupiej czaszce ozdobny kapelusz.
Nina Żuk
Źródła:
http://www.aguascalientes.gob.mx/estado/aguascalentenses/jose_guadalupe_posada.aspx
http://library.manoa.hawaii.edu/departments/charlotcoll/posada/posadachronos.php
https://www.britannica.com/biography/Jose-Guadalupe-Posada
http://www.artoftheprint.com/artistpages/posada_jose_guadalupe_gacetacallejera_manifestacionanticlerical.htm
https://www.britannica.com/biography/Jean-Charlot
http://elem.mx/autor/datos/3260